Zaczynamy dzisiejszy odcinek! ⬇ 

📋Oto co dziś znajdziesz w newsletterze: 

• Omówienie założeń do projektu ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa. 
• Czy sygnaliści mogą zgłaszać nieprawidłowości w spółdzielniach mieszkaniowych? 
• Ciekawostka – Jaki % sygnalistów jest zwalniany z pracy? Dane z 2010 r. 

📌 Założenia do projektu ustawy 

No i wreszcie poznaliśmy założenia do ustawy o ochronie sygnalistów! 

Na początku października w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów ukazały się założenia do projektu ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa (nr projektu UC101). Z długo oczekiwanego dokumentu wynika jednak, że planowany termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów to dopiero IV kwartał 2021 r. 

Można się zatem spodziewać, że prace gwałtownie przyśpieszą albo ustawa nie wejdzie w życie w terminie wskazanym w dyrektywie. Zobaczymy, i będziemy z pewnością śledzić losy tego dokumentu. 

Skoro więc mamy założenia, możemy się im przyjrzeć, a więc – do dzieła! 

Na wstępie uderza obszerność zamieszczonych informacji, obejmujących zarówno informacje o przyczynach i potrzebie wprowadzenia rozwiązań planowanych w projekcie, jak i istotę projektowanej regulacji. Zanim jednak przejdziemy do rozważań poświęconych meritum projektowanych rozwiązań, zostańmy na chwilę przy kwestiach leżących u podstaw przygotowywanego projektu. Nie wracając do spraw oczywistych podnoszonych za każdym przy okazji sygnalistów wiemy, że projektowana ustawa ma na celu wdrożenie dyrektywy o ochronie sygnalistów. 

Co z tego wynika? 

Projektowane regulacje zostaną uregulowane w osobnym akcie prawnym rangi ustawy (swoją drogą nie może to być inny akt). To z kolei oznacza, że pierwsze próby wprowadzenia ochrony sygnalistów w projekcie ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych (taki projekt pojawił się w 2018 r., ale nie wiadomo co się z nim stało), nie będą kontynuowane. Stworzenie zupełnie nowego, odrębnego aktu prawnego dotyczącego ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa jest w mojej ocenie, jedynym i najlepszym rozwiązaniem. Oczywiste jest, że relacja ustawy o ochronie sygnalistów do innych przepisów, czy to takich, które już teraz nakazują wprowadzenie ochrony sygnalistów (jak ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu), czy przepisów prawa pracy, będzie musiała zostać właściwie wyważona, aby zapewnić spójność rozwiązań prawnych funkcjonujących w szeroko rozumianej perspektywie ochrony osób przed działaniami odwetowymi. 

Szeroka perspektywa ujęcia problematyki ochrony sygnalistów wynika także z licznie przytoczonych przez autorów dokumentu instytucji prawa pracy, których celem, nie w pełni osiągalnym jak wskazuje praktyka, jest ochrona pracowników przed działaniami odwetowymi. Tak głębokie zakotwiczenie uzasadnienia u podstaw formułowanej ustawy o sygnalistach może budzić niepokój. Dlaczego? 

Dyrektywa o sygnalistach wychodzi przecież stanowczo poza schemat typowego stosunku pracy, a po drugie, sądy pracy dość ostrożnie podchodzą do kwestii ochrony osoby, która doświadcza działań odwetowych, ograniczając się do badania samej czynności zwolnienia lub rozwiązania stosunku pracy z sygnalistą. Można zgodzić się ze stwierdzeniem że obowiązujące obecnie 

„instytucje prawne, jakkolwiek zmierzają bądź do zapewnienia możliwości zgłaszania lub ujawniania nieprawidłowości, bądź służą ochronie osób, które o takich nieprawidłowościach informują, nie są, jako takie, środkami ochrony sygnalistów, których wdrożenia wymaga dyrektywa 2019/1937. Najczęściej nie są też powszechnie uznawane za środki ochrony sygnalistów w ścisłym znaczeniu”. 

Nieporozumieniem można chyba nazwać przywołanie w dokumencie instytucji leniency, czyli procedury łagodzenia kar, o jakich mowa w przepisach antymonopolowych. Upraszczając, jej zasadniczym celem, jest złagodzenie kary finansowej, jaka mogłaby zostać wymierzona osobie, wobec której UOKiK wszczął procedurę. Od razu widać, że absolutnie nie można stawiać obok siebie zagadnień dotyczących ochrony sygnalistów i możliwości całkowitego zwolnienia się z kary pieniężnej przez przedsiębiorcę, który przyzna się do udziału w porozumieniu. 

Taki przedsiębiorca kieruje się przede wszystkim swoim interesem, a nie dobrem publicznym, bez względu na to, że unicestwienie zmów i porozumień na rynku może leżeć w interesie publicznym. W najbliższym wydaniu newslettera odniosę się do kierunków proponowanych rozwiązań, wynikających z założeń do ustawy, skupiając się na kwestiach, które wymagają moim zdaniem zasygnalizowania. 

📌 Czy sygnaliści mogą zgłaszać nieprawidłowości w spółdzielniach mieszkaniowych? 

To pytanie musi poprzedzić nieco inne: czy spółdzielnie mieszkaniowe będą zobowiązane do wprowadzenia przepisów o sygnalistach? Od tego zależy bowiem, czy osoba dokonująca zgłoszenia będzie uznawana za sygnalistę. 

Jeśli weźmiemy pod uwagę kryterium zatrudnienia w stosunku do podmiotów sektora prywatnego to może się okazać, że spółdzielnie mieszkaniowe zatrudniające mniej niż 50 pracowników nie będą objęte zakresem podmiotowym ustawy o sygnalistach. Jeśli zatem spółdzielnia nie będzie miała obowiązku wprowadzenia zasad ochrony sygnalistów, to czy osobę, która ma wiedzę na temat naruszeń wewnątrz spółdzielni możemy objąć ochroną wynikającą z dyrektywy o sygnalistach? Problem jest nieco szerszy i dotyczy kwestii, czy wobec osoby mającej wiedzę o nieprawidłowościach w organizacji, która nie ma obowiązku wdrożenia przepisów o sygnalistach, będziemy stosować przepisy ustawy? Albo inaczej: czy będzie ona objęta ochroną przed działaniami odwetowymi? 

W moim przekonaniu taka osoba powinna mieć status sygnalisty, a dokonane zgłoszenie zewnętrznego nastąpi z pominięciem kanałów wewnętrznych, skoro nie zostały ustanowione. 

❓Jaki % sygnalistów jest zwalniany z pracy? 

75% 

„Seventy-four percent of the whistle-blowers in my review were terminated. Another 6 percent were suspended and 5 percent were transferred against their wishes. The remaining 15 percent were given poor evaluations, demoted or harassed.” 

Dane za https://www.fraud-magazine.com/, badanie z 2010 r, dotyczy USA. 

Do zobaczenia za tydzień.